1- تاریخچه قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات چیست؟

پاسخ: در ابتدای سال 86 در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایده‌ای مبنی بر لزوم وجود قانون مستقل برای حمایت از شرکت‌ها دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات شکل گرفت و درنهایت لایحه‌ای با این عنوان در مهرماه 87 تصویب شد. این لایحه در دی‌ماه 87 به‌صورت عادی وارد مرحله بررسی در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شد که درنهایت در اردیبهشت‌ماه 89، لایحه برای طرح در صحن علنی مجلس از سوی کمیسیون به هیئت‌رئیسه مجلس ارسال شد که تصویب آن 6 ماه طول کشید و در آبان ماه 89 به تصویب نهایی رسید و در آذرماه 89 از سوی رئیس‌جمهور وقت به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهور و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای اجرا ابلاغ شد.

موضوع اول این قانون تشکیل صندوق نوآوری و شکوفایی و معافیت‌ها و سایر حمایت‌ها است که پس از ابلاغ قانون، اساسنامه آن تدوین و در شهریورماه سال 90 به تصویب هیئت دولت رسید.
رکن دیگر قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، آیین‌نامه اجرایی آن با محوریت ارزیابی و تشخیص شرکت‌ها است که این آیین‌نامه نیز در آبان ماه 91 توسط معاون اول رئیس‌جمهور ابلاغ شد که به دنبال این ابلاغ « کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و نظارت بر اجرا» در آذرماه 91 به دستور رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) تشکیل و معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور از سوی ایشان به‌عنوان رئیس کارگروه منصوب شد.

 2- معیارهای ارزیابی شرکت­‌ها و موسسات دانش‌بنیان چیست؟

پاسخ: شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان متقاضی بر اساس «آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان» (لینک) مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. شکل زیر خلاصه‌ای از آیین‌نامه مذکور را نشان می‌دهد.

 

3- انواع شرکت‌ها مورد تایید در ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان کدم‌اند و این شرکت‌ها باید چه شرایطی را داشته باشند؟

پاسخ: شرکت‌های موضوع آیین‌نامه ارزیابی و تشخیص شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان شامل 4 دسته، تولیدی نوع 1، تولیدی نوع 2، نوپا نوع 1 و نوپا نوع 2 می‌باشند که بر اساس دارا بودن معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان مورد تایید(ماده (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان) و همچنین معیارهای خاص موردنظر هر یک از انواع شرکت‌های ذکرشده مشمول حمایت‌های قانون می‌شوند.

 

 

4-منظور از کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 1 و2 چیست؟

پاسخ: منظور از کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 1، محصولاتی هستند که در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش‌افزوده بالا و پیچیدگی فنی بالا می‌باشند، درحالی‌که کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 2 پیچیدگی فنی کمتری نسبت به كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح1 دارند و این محصولات مشمول استفاده از معافیت مالیاتی نخواهند بود.

 

5-شرایط اولیه شرکت‌های «نوپا نوع 1» و «نوپا نوع 2» برای استفاده از حمایت‌ها چیست؟

پاسخ: شرکت‌های نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در حالت‌های ذیل تایید می‌گردند:

* درصورتی‌که شرکت حداقل یک «كالا یا خدمت یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در «فهرست كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 1» را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، ساخته و ارایه نمایند، به‌صورت شرکت «نوپا نوع 1» تایید می‌شوند.

* درصورتی‌که شرکت نوپا، حداقل یک «كالا یا خدمت یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در «فهرست كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 2» را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان ، ساخته و ارایه نمایند، به‌صورت شرکت «نوپا نوع 2» تایید می‌شوند.

* همچنین اگر شرکت متقاضی به‌طور هم‌زمان محصولاتی مندرج در هر دو «فهرست كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح1و2» را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان ، ساخته و ارایه نمایند، به‌صورت شرکت «نوپا نوع 1» تایید می‌شوند.

 

6-تفاوت شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا نوع 1و2 با ساير شركت‌ها چيست؟

پاسخ: شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا، شرکت‌هایی هستند که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، اگر شرکت دارای درآمد درج‌شده در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود باشد باید شرایط مربوط به شرکت‌های «تولیدی نوع 1» یا «تولیدی نوع 2» را اخذ نماید.

 

7-شرایط تایید شرکت‌های دانش‌بنیان «تولیدی نوع 1» برای استفاده از حمایت‌های قانون چیست؟

پاسخ: شرکت‌های دانش‌بنیان «تولیدی نوع 1»، شرکت‌هایی هستند که حداقل (25) درصد از درآمد عملیاتی یك سال مالی گذشته شركت (كه در اظهارنامه مالیاتی شركت اظهار شده است)، ناشی از فروش کالاها یا خدمات دانش‌بنیان مندرج در «فهرست كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 1» و حائز همه معیارهای ماده (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان ، باشد.

 

8- شرکت‌های دانش‌بنیان «تولیدی نوع 2» چه نوع شرکت‌هایی هستند؟

پاسخ: با توجه به اهمیت رسوخ فناوری‌های برتر در شرکت‌های صنعتی، شرکت‌های متقاضی که در اظهارنامه سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی هستند، در صورت فعالیت در حوزه‌های فناوری برتر با دارا بودن یکی از شرایط ذیل، به‌صورت شرکت «تولیدی نوع 2» تایید می‌شوند:

شرکت، «كالاها یا خدمات یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در «فهرست كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 1یا سطح 2» را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان ، ساخته و ارایه نماید.

شرکت مجری حداقل یک پروژه‌ «مهندسی، پیمانکاری و ساخت»(EPC) باشد. مشروط به اینکه، حداقل (10) درصد از قیمت قراردادهای پروژه ناشی از بخش‌های حائز همه معیارهای ماده (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان باشد.

9- شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تجاری‌سازی و خدمات شتاب‌دهی کسب‌وکار، چگونه می‌تواند از مزایای قانون استفاده کند؟

پاسخ: شرکت‌­های ارایه دهنده خدمات تجاری‌سازی،در صورت دارا بودن شرایط ماده (6) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، به‌صورت «تولیدی نوع 2» تایید می­­‌شوند. این شرکت­‌ها به‌صورت «تولیدی نوع 1»، «نوپا  نوع 1» و «نوپا نوع 2»، قابل تایید نخواهند بود.

همچنین شرکت‌های ارایه دهنده خدمات شتاب دهی کسب‌وکار مطابق با فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان، بدون نیاز به اسناد فروش می‌توانند به‌صورت شرکت «نوپا نوع 2» یا «تولیدی نوع 2» تایید شوند.

لاز به ذکر است شرکت های خدمات تجاری سازی در صورتی که ثبت پتنت خارجی یا ارزشگذاری سرمایه داشته باشند می توانند به عنوان تولیدی نوع 1 تایید شوند.

 

10-کالاها و خدمات شرکت باید دارای چه شرایطی باشد که به‌عنوان کالا و خدمات دانش‌بنیان پذیرفته شود؟

پاسخ: کالاها و خدمات دانش‌بنیان مورد تاییدباید هم‌زمان حائز سه شرط زیر باشند:
سطح فناوری: کالاها و خدمات باید در حوزه فناوری‌های بالا یا متوسط به بالا باشند به این معنا که دانش فنی طراحی و ساخت نمونه‌ی آزمایشگاهی یا دانش فنی فرآیند تولید محصول به دلیل پیچیدگی فنی:

الف- به‌سختی قابل کپی‌برداری بوده و کسب آن از موانع اصلی ورود شرکت‌های دیگر به بازار باشد.
ب- نیازمند تحقیق و توسعه قابل‌توجه، توسط گروه فنی خبره برای کسب آن باشد.
ج- منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده‌ای در محصول، شده باشد.

مرحله تولید: کالاهای ارایه شده،‌ باید در حال تولید بوده یا حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی (دارای قابلیت بررسی فنی)‌ ساخته‌شده باشند، همچنین خدمات، باید دارای اسناد فروش باشند.

تسلط بر دانش فني: شرکت باید طراحی اساسی و قابل‌توجهی مبتنی بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه بر اساس یک یا ترکیبی از روش‌های: 1- طراحی داخلی، 2- مهندسی معکوس، 3- انتقال فناوری به همراه ایجاد تغییرات اساسی، حداقل دریکی از موارد زیر انجام داده باشد:

الف- طراحی زیرسیستم اصلی کالا و خدمت
ب- طراحی یکپارچه‌سازی كالا و خدمت
ج- طراحی فرآیند (یا تجهیزات) تولید کالا و خدمت، مشروط به پیچیده بودن این فرآیند (یا تجهیزات) تولید

 

لازم به ذکر است، معیارهای فوق با توجه به حوزه فناوری محصولات شرکت‌ها، به‌صورت تفصیلی و عملیاتی تبیین شده‌اند (لینک دسترسی) که شرکت­‌ها جهت سنجش کالاها و خدمات محصولات خود با معیارهای دانش‌بنیان، از آن‌ها استفاده نمایند.

 

11- شرکت برای احراز شرط طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه چه شرایطی باید داشته باشد؟

پاسخ: شرکت باید طراحی اساسی و قابل‌توجهی مبتنی بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه بر اساس یک یا ترکیبی از روش‌های: 1- طراحی داخلی، 2- مهندسی معکوس، 3- انتقال فناوری به همراه ایجاد تغییرات اساسی، حداقل دریکی از موارد زیر انجام داده باشد:

الف- طراحی زیرسیستم اصلی کالا و خدمت
ب- طراحی یکپارچه‌سازی كالا و خدمت
ج- طراحی فرآیند (یا تجهیزات) تولید کالا و خدمت، مشروط به پیچیده بودن این فرآیند (یا تجهیزات) تولید

 

لازم به ذکر است، معیارهای فوق با توجه به حوزه فناوری محصولات شرکت‌ها، به‌صورت تفصیلی و عملیاتی در بسیاری از حوزه‌ها تبیین شده‌اند (لینک دسترسی) که شرکت­‌ها جهت سنجش کالاها و خدمات محصولات خود با معیارهای دانش‌بنیان، از آن‌ها استفاده نمایند.

 

12- آیا شرکت‌هایی که انتقال فناوری (خرید فناوری که معمولا به خرید مجموعه‌ای از ماشین‌آلات، مهارت‌ها، لیسانس و دانش فنی اطلاق می‌شود) برای محصول خود از کشورهای خارجی انجام داده‌اند، تسلط آنان بر دانش فنی محصول تایید می‌شود؟

پاسخ: خیر، هرچند شرکت دانش فنی محصول یا فرآیند پیچیده تولید را از مجموعه‌های بیرونی (از طریق روش‌هایی نظیر خرید لیسانس، کلید در دست، خرید تجهیزات و...) کسب کرده است، ‌اما برای تسلط بر دانش فنی محصول باید با انجام تحقیق و توسعه و طراحی، موفق به ایجاد تغییرات اساسی در محصول یا فرآیند (تجهیزات) پیچیده تولید، شده باشد تا تایید گردد.

 

     13- آیا شرکت‌هایی که انتقال فناوری (دانش فنی یا قطعات اصلی و پیچیده محصول خود را) از مجموعه های داخل کشور (نظیر شرکت‌ها یا موسسات تحقیقاتی یا دانشگاهی و ...) داده‌اند، تسلط آنان بر دانش فنی محصول تایید می‌شود؟

پاسخ:  مطابق به تبصره 2 پیوست (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت ها و موسسات دانش‌بنیان،

به‌منظور حمایت از همکاری ‌های فناورانه، درصورتی‌که شرکت دانش فنی محصول را از طریق انتقال فناوری از مجموعه‌های داخل کشور وارد کرده ولی تغییرات اساسی در محصول یا فرآیند (تجهیزات) تولید آن نداده است، در صورت تسلط شرکت بر دانش فنی و منطق طراحی(know-why) و دارا بودن سایر شرایط آئین ‌نامه، محصول می ‌تواند به‌صورت کالا و خدمات مندرج در «فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 2»، مورد تایید قرار گیرد.

 

    14- اگر شرکتی با روش مهندسی معکوس محصول را تولید کرده باشد، چگونه تسلط شرکت بر دانش فنی محصول احراز می‌شود؟

پاسخ: شرکت باید دانش فنی مربوط به طراحی یا ساخت (حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی) از محصولی که قبلا توسط افراد یا شرکت‌های دیگر تولیدشده است را به‌صورت نسبتاً کاملی از طریق فرآیند مهندسی معکوس کسب کرده باشد.

     15- اگر شرکتی با استفاده از ایده و طراحی داخلی محصولی را تولید کرده باشد، تسلط شرکت بر دانش فنی محصول چگونه احراز می‌شود؟

پاسخ: شرکت باید دانش فنی محصول را عمدتاً به‌صورت داخلی توسعه داده باشد به این معنا که بخش عمده دانش فنی طراحی یا ساخت (حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی) را مبتنی بر ایده و فعالیت‌های تحقیق و توسعه و از طریق توانمندی‌های فنی خود شرکت حاصل شده باشد.

 

     16- شرکت بزرگی دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی خود، که دارای سابقه فعالیت بوده، به‌تازگی علاقه‌مند به فعالیت در حوزه تولید اولین کالاهای دانش‌بنیان است، چگونه می‌تواند از مزایای قانون استفاده کند؟

 

پاسخ: این شرکت می‌تواند کالا و خدمات دانش‌بنیان خود را توسعه بدهد و سپس از طریق یکی از روش­های زیر از مزایای قانون استفاده نماید:

الف- درصورتی‌که یکی از دو شرط زیر را احراز کند، می‌تواند به‌صورت شرکت «تولیدی نوع 2» تایید شود.

  - شرکت، «كالاها یا خدمات یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در «فهرست كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 1یا سطح 2» را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (1)، ساخته و ارایه نماید.

   - شرکت مجری حداقل یک پروژه‌ «مهندسی، پیمانکاری و ساخت»(EPC) باشد. مشروط به اینکه، حداقل (10) درصد از قیمت قراردادهای پروژه ناشی از بخش‌های حائز همه معیارهای ماده (1) باشد.

تذکر: در حالت الف، عمده حوزه فعالیت و محصولات شرکت باید در حوزه­های با فناوری پایین نباشد زیرا درصورتی‌که حوزه فعالیت و محصولات شرکت در حوزه فناوری‌های پایین باشد، شرکت تنها از طریق بند ب و ج در پایین، می‌تواند بر روی محصول موردنظر خود، تقاضای دانش‌بنیان شدن داشته باشد.

ب- درصورتی‌که حداقل (25) درصد از درآمد عملیاتی یك سال مالی گذشته شركت (كه در اظهارنامه مالیاتی شركت اظهار شده است)، ناشی از فروش کالاها یا خدمات دانش‌بنیان مندرج در «فهرست كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 1» و حائز همه معیارهای ماده (1)، باشد.

ج- این شرکت بزرگ و باسابقه، در زیرمجموعه خود یک شرکت جدید التأسیس ثبت کند، و کالاها و خدمات شرکت، در قالب این شرکت جدیدالتأسیس به‌عنوان شرکت نوپا ارزیابی و تایید شود. توجه شود در این حالت، شرکت اصلی مورد تایید قرار نمی‌گیرد و کالاها یا خدمات دانش‌بنیان در قالب شرکت نوپا تایید شده، از مزایای قانون بهره‌مند می‌شود.

 

       17- آیا شرکت‌هایی که دارای محصولاتی هستند که در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان وجود ندارد، می‌توانند تقاضای دانش‌بنیان شدن داشته باشند؟

پاسخ : با توجه به پیشرفت مستمر فناوری، فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیانبه‌صورت مداوم به‌روزرسانی می‌شود، بااین‌حال ممکن است برخی از محصولات علی‌رغم سطح فناوری بالا، هنوز به فهرست اضافه نشده باشند. لذا درصورتی‌که محصول شرکت دارای سطح فناوری است و شرکت تصور می‌کند شرایط ماده (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان را دارد، می‌تواند تقاضای دانش‌بنیان شدن را از طریق ثبت‌نام در سامانه ارزیابی اعلام نماید.

لازم به ذکر است، معیارهای ماده (1)، به‌صورت تفصیلی و عملیاتی در بسیاری از حوزه‌ها تبیین شده‌اند (لینک دسترسی) که شرکت­ها جهت سنجش کالاها و خدمات محصولات خود با معیارهای دانش‌بنیان، از آن‌ها استفاده نمایند.

 

       18-یک شرکت متقاضی، کالاها و خدمات (که لزوما در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان نبوده و معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان مورد تایید را ندارد) با استفاده از تجهیزات یا فرآیندهای پیچیده، تولید کرده است، آیا می‌تواند به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان تایید شود؟

پاسخ: بله، درصورتی‌که تجهیزات یا فرآیندهای تولید محصول، معیارهای ماده (1) آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان را داشته باشد، شرکت می‌تواند تایید شود.

 

        19-آیا خدمات جانبی « نصب، تعمير و نگهداري تخصصی» مرتبط با کالاها و خدماتی که توسط شرکت متقاضی ساخته‌شده می‌تواند به‌عنوان خدمات دانش‌بنیان بررسی و تایید گردد؟

پاسخ: خدمات جانبی «نصب، تعمير و نگهداري تخصصی» مرتبط با کالاها و خدمات تایید شده شرکت و نیز خدمات «دانش ‌فني، فناوري و طراحي» بر روی کالاها و خدمات تایید شده شرکت،  به‌عنوان خدمات دانش‌بنیان تایید می‌شوند.

 

    20- در صورت تایید شرکت، آیا تمامی محصولات شرکت مشمول حمایت‌­های قانون قرار می‌گیرند؟

پاسخ: خیر، تنها محصولاتی که به‌عنوان محصولات دانش‌بنیان تایید می‌شوند، مشمول حمایت‌های قانون هستند. این محصولات از طریق کارتابل شرکت‌های تایید شده، قابل مشاهده هستند.

 

     21-دستورالعمل بررسي سوءسابقه شركت‌ها چیست؟

پاسخ: -  سوءسابقه شامل عدم انجام تكاليف قانوني و تعهدات در هنگام تعامل کارگروه با شرکت و عدم عمل به تعهدات شرکت در زمینه تسهیلات مالی و حمایت‌ها است که توسط استعلام از صندوق نوآوری و شکوفایی و همچنین سایر مراجع ذی‌ربط (كارگزار يا كارگزاران معتمد و صاحب صلاحيت) توسط دبیرخانه کارگروه انجام می‌شود.شرکت‌هایی كه سوءسابقه و تخلفات مكرر در عمل به تعهدات خود داشته‌اند (در زمینه تسهیلات، حمایت‌ها، مالیات، بیمه و ...)، به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان تایید نخواهند شد.

     22- در صورت عدول شركت تایید شده از معیارهای مندرج در آئين‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، وضعیت دانش‌بنیانی شرکت چه می‌شود؟

پاسخ: در صورت‌ عدول شركت از معیارهای مندرج در اين آئين‌نامه در هر زمان، آن شركت امكان استفاده از تسهيلات موردنظر قانون را از دست خواهد داد و دبیرخانه کارگروه می‌تواند اقدامات لازم برای خروج شرکت‌هایی که دارای این معیارها نباشند، از فهرست شرکت‌های مشمول مزایای قانون، به عمل آورد.

 

     23- آیا امکان تایید شرکت‌هایی که دارای سهام‌دار از بخش دولتی یا بخش عمومی دارند، وجود دارد؟

پاسخ: این‌گونه شرکت­‌ها، در شرایط خاصی می‌توانند تایید شوند. به‌منظور آگاهی از این شرایط، لازم است پیوست 3 در آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان مطالعه شود.